i. Morfin pompası

1. Morfin pompası nedir, amacı nedir, nasıl etki eder?

• 1980'li yılların başında morfin ve benzeri ilaçlarla ilgili olarak devrim niteliğinde gelişmeler meydana geldi. Bu gelişmelerin başında, vücudun endorfin, enkefalin adını verdiğimiz ve aynı morfin yapısında olan maddeleri salgıladığı ve bu şekilde ağrıyı durdurmaya çalıştığı saptandı. Yine aynı yıllarda geçmişteki kanıların aksine morfin ve benzeri ilaçların ağrılı hastalarda kullanıldığı  taktirde korkulan bağımlılığın gelişmediği ortaya kondu.
• Yine aynı yıllarda morfinin omuriliğe yakın bölgelere doğrudan verilmesi durumunda  yerleştirilen bölgeye göre ağızdan verilmesi ya da kalçadan enjekte edilmesine göre 10 misli, yüz misli daha kuvvetli olduğu ve doz artırımına gitmeden uzun süreler verilebileceği ortaya kondu.
• Bu buluş morfinin kullanımında çığır açtı. Ağızdan, etkili olmadığı taktirde omurilik kanalına yerleştirilen pompalar aracılığı ile verilmeye başlandı.
• Genellikle kanserli hastalarda uygulanan bu yöntem son zamanlarda diğer Ağrı kesicilere yanıt vermeyen kanser dışı ağrılarda da kullanılmaya başlandı.

 

2. Morfin pompası  öncesi ne gibi hazırlıklar gerekir?

• Morfin pompası uygulanmadan önce hekiminizden yöntemi size ayrıntılı olarak açıklamasını isteyin. Hekiminiz sizden yasalar gereği yazılı onam isteyecektir.
• Hekiminizi diğer tüm rahatsızlıklarınız, kullandığınız ilaçlar, varsa allerjiye neden olan etkenleri ve ilaçlar  konusunda bilgilendirin. E vitamini, glukozamin, sarımsak, gingeng gibi bitkisel ilaçlar da kanamaya yol açabilir.
• Aspirin dışındaki tüm kan sulandırıcı ilaçların kesilmesi gerektiğinden ilgili doktorunuza danışmanızda fayda vardır.
• Müdahaleye giderken daha önce yapılmış tüm tetkiklerinizi, MR, bilgisayarlı tomografi, laboratuar bulgularını yanınızda götürün. Morfin pompası uygulanacak olan hastalarda çok yakın zamanda çekilmiş bir MRI görüntülemesi ve bir veya birkaç gün önce yapılmış laboratuar tetkikleri gereklidir.
• İşlemden önce en az 4 saat önceden su ve gıda alımı kesilmelidir. Ancak diğer sistemik hastalıklar nedeniyle alınması gerekli olan ilaçlar az bir miktar suyla alınabilir.
• İşlem sırasında sedasyon adı verilen yüzeyel anestezi işlemi uygulanacağından yalnız eve dönüşe izin verilmez. Bir refakat ile birlikte gelinmelidir.

3. Morfin pompası nasıl uygulanır.?

• Hastane koşullarında uygulanması gerekir. Önce misina kalındığında bir kateter omurilik kanalına görüntüleme altında yerleştirilerek morfinin omurilik kanalına verildiğinde etkili olup olmayacağı birkaç gün gözlenir. Bu dönemde doz ayarlaması yapılır. Hastada etkili olduğu saptandıktan sonra hastanın yaşam süresine göre değişik pompa tipleri kullanılır.
• En basit pompa cilt altına yerleştirilen ve üzerinden pompaya yerleştirilen bir iğne ile kullanılan tipidir.
• Daha uzun süre kullanılacak hastalarda hazneli ve dışarıdan programlanabilecek pompalar kullanılır. Bu pompalar bir gün içerisinde 1-2 ml sıvı morfini omurilik bölgesine pompalar. Ayda bir doldurulur.
• Morfin pompası uygulaması  30-45  dakika sürer ve ameliyathane koşullarında uygulanır.
• Hasta ameliyat masasına yanyatar pozisyonda yerleştirilir. Damar yolu açılır,
• Kalp, nabız sayısı, tansiyon ve solunum sayısının gözlenebilmesi için bir cihaza bağlanır.
• Damardan  sakinleştirici ve ağrı kesici  ilaç uygulanır.
• Daha sonra antiseptik bir solüsyonla cilt temizliği yapılır ve uygulama bölgesi steril örtülerle örtülür.
• Floroskopi, yani görüntüleme ile girişim bölgesi saptanır ve üzerine gelen cilt bölgesine  lokal anestezik uygulanır.
• Görüntüleme eşliğinde  hastanın sırt bölgesinde 1 cm lik bir kesi gerçekleştirilir. Bu kesiden misina kalınlığında çok ince bir kateter omurga kanalı içerisine yerleştirilir, boyalı madde verilerek kateterin yeri teyit edilir. Daha sonra karnın ön yüzünde pompanın yerleştirileceği bir cep hazırlanır. Bu cebin kesisi yaklaşık 3 cm kadardır. Bu cebe port ya da pompa sistemi yerleştirilir, kateterle bağlantısı sağlanır.
• Cilt dikilerek kapatılır.
• Hastanın kendine gelmesi beklenir.
• İğnenin giriş yeri steril bir biçimde örtülür.
• İşlemden sonra hasta odasında takibe alınır ve ortalama  12 -24 saatlik bir gözlem süresinden sonra taburcu edilir. 

 

4. Morfin pompası  uygulaması ağrılı mıdır?

 

• Morfin pompası uygulanırken hem lokal anestezi hem de sedasyon dediğimiz sakinleştirici ilaçlar verilir. Hasta bu nedenle ağrı duymaz. Ameliyat sonrasında birkaç gün kesi bölgesinde ağrı hissedilebilir.

      

Morfin pompası çeşitleri, soldaki küçük port sistemi, sağdaki morfin pompası

Pompanın yerleştirilmesi

5. Morfin pompasından neler beklemeliyim?

Morfin pompası uygulaması Girişimsel yöntemler içerisinde en etkili yöntemlerden birisidir. Ağızdan morfin ve benzeri ilaçların etkili olmadığı durumlarda uygulanır. Sadece kanserli hastalarda değil, uzun süredir ağrıdan yakınan ve ağızdan verilen Ağrı kesicilere yanıt vermeyen hastalarda da kullanılabilir.

 

6. Morfin pompasının dezavantajları nelerdir ?

Morfin pompası yerleştirilen hastalar yaşamlarının geri kalan bölümünde hekim ve sağlık sistemine bağımlı kalırlar. Morfin pompası ancak diğer ağrı tedavi yöntemlerinin başarısız olduğu durumlarda uygulanır. Her ay pompanın doldurulması, zaman zaman meydana gelen tıkanıklıklar gibi dezavantajları bulunmaktadır. Port adını verdiğimiz küçük pompalardan hergün enjeksiyon uygulanması gerekmekte ve üzerine yerleştirilen iğnenin bir ay sonra değiştirilmesi gerekmektedir.

En önemli yan etki infeksiyondur. İnfeksiyon geliştiği taktirde port veya pompanın çıkarılması gereklidir.

 

7. Morfin pompası kimlerde uygulanmaz?

Morfin pompası ,diğer bütün Girişimsel yöntemlerde olduğu gibi vücudunun herhangi bir bölgesinde enfeksiyon kaynağı olan hastalarda, kanama bozukluğu olan hastalarda, kumadin gibi kan sulandırıcı kullananlarda ve gebelerde uygulanmaz.